Chất lượng đào tạo (ĐT) thể hiện chính qua nãng lực của người học sau khi hoàn thành chưang trình ĐT gồm: nội dung kiến thức được ĐT, kĩ năng thực hành, nãng lực nhộn thức, năng lực tư duy và phẩm chất nhân văn được ĐT. Trong các trường đại học (ĐH), có thể nói, sinh viên (SV) là trung tâm của mọi vốn đề liên quan đến giáo dục đại học (GDĐH).
SV cần được tham gia các hoạt động trong việc đánh giá (ĐO) chương trình ĐT và phương pháp giảng dạy (PPGD); trong đó có việc ĐG hoạt động giảng dạy của GV thông qua việc lấy ý kiến phản hồi.
SV ĐG giảng dạy (student ratings of teaching) thường được dùng cả trong ĐG hình thành va ĐG tổng kết. Trong hầu hết các trường ĐH ở nước ngoài, đây là vấn đề bắt buộc. Đối với mục đích nâng ngạch hoặc đề bạt, các dữ liệu ĐG bởi SV cần được thu thập nhiều lần và suốt năm học bằng cách dùng nhiều hình thức khác nhau. Dữ liệu được cung cấp sẽ tích luỹ dần trong hồ sơ GV để làm minh chứng cho sự tiến bộ trong giảng dạỵ. Thông tin thu được từ SV có thể được GV sử dụng để cải tiến công tác giáng dạy, để tìm ra những điểm mạnh và điểm yếu trong quá trình giảng dạy những môn khác nhau và những lớp khác nhau. Thông tin thu được từ SV sau một vài năm cũng sẽ hữu ích cho việc bổ sung, cập nhật nội dung các môn học. Bàng việc sử dụng các bộ câu hỏi giống nhau, việc ĐG giáng dạy bởi SV có ưu điểm là ĐG tốt cả GV theo một điểm chung và dễ dàng đưa ra sự so sánh giữa các môn học và giữa các ngành học. Dữ liệu thu được cũng được dùng để kiểm tra lại mục tiêu ĐT của khoa/bộ môn. Các bộ câu hỏi có cấu trúc (structured questionnaires) thường được sử dụng đối với trường hợp số sv lón và đối với các môn học có mục tiêu và PPGD tương tự. Đối với những lớp có số lượng SV ít nên có một vài câu hỏi mở để thu thập các thông tin trực tiếp hơn về GV và môn học.
Tại Australia, trong các nội dung ĐG chốt lượng GDĐH có mục viết nghiên cứu mức độ thỏa mãn của SV về chương trình ĐT. Việc ĐGGV ở các trường ĐH đã được thực hiện khá lâu và việc lấy ý kiến phân hồi từ SV qua khoá học (toàn khoá học chứ không một buổi học) được xem là một kênh thông tin trong ĐGGV. Bộ câu hỏi khảo sát ý kiến SV về khóa học được sử dụng trong phạm vi cả nước gồm 25 câu hỏi trên nhiều khía cạnh khác nhau: PPGD, mục tiêu và tiêu chuẩn khóa học đặt ra, khối lượng công việc, PPĐG, những kĩ năng tối thiểu cần đạt, một câu hỏi riêng về độ thỏa mãn chung của SV. Phiếu ĐG này được một bộ phận trợ lí giáo vụ thực hiện độc lập, GV dạy không hề hay biết. Phiếu này được biên soạn rất linh hoạt, cùng khoá học nhưng thời điểm khác nhau sẽ có câu hỏi khác nhau, đặc biệt là có những câu hỏi về thuộc tính của SV để qua đó bộ phận giáo vụ có thể loại bỏ những câu trả lời thiên lệch. Kết quả phản hồi sẽ được thào luận tại cuối khóa học với bốn thành phần tham dự: GV dạy môn đó, sv học môn đó, trưởng bộ môn và bộ phận giáo vụ. Tuỳ vào kết quả phân hồi, trưởng bộ môn và GV sẽ thảo luận thêm để tìm cách cho khoá học sau tốt hơn. Ngoài ra, số liệu thu thập được còn trở thành một phần nội dung những chỉ dẫn dành cho SV. Các trường ĐH ngày càng sử dụng kết quả trên nhiều hơn cho mục đích marketing cho trường mình. Tại Pháp, SV Học viện Quản lí doanh nghiệp tham gia ĐGGV rốt nghiêm túc, có trách nhiệm và công bằng. Cuối mỗi kì học, SV được phát một quyển sổ ĐGGV; trong đó, mỗi trang ghi rõ tên GV, môn học, thời gian học, kèm theo điểm số từ 1 -5 với các nội dung: khả năng truyền đạt kiến thức của GV, hàm lượng thông tin trong một chương trình, tính hữu ích của môn học với công việc trong tương lai của SV, thời lượng học, tính cởi mở, thân thiện của GV... Phía dưới (khoảng trống) là phần để SV nhận xét thêm, thường ở mức này SV Pháp đưa ra ý kiến khá dài và chi tiết. Việc ĐG được tiến hành 1 lần/kì. SV không phải điền tên vào quyển sổ. Cuối học kì SV nộp sể ĐG về văn phòng khoa. Nhân viên sẽ tổng hợp lại và thông báo cho GV và dựa trên cơ sở đó để điều chỉnh chương trình học, cũng như thay đổi GV (nếu cần) cho phù hợp. Bên cạnh hệ thống ĐG theo "sổ chấm điểm" SV cũng có thể trực tiếp yêu cầu họp lớp với trưởng khoa để phản ánh về một môn học nào đó không phù hợp, hoặc GV dạy chưa tốt.
Tại Canada, Trường ĐH Manitoba đã sử dụng thang ĐG hiệu quả giảng dạy của GV" (SEEQ) được phát triển bởi Herbert Marsh để lấy ý kiến phản hồi của SV về hiệu quả giảng dạy của GV. Thang ĐG hiệu quả GV của GV gồm 32 item với 9 nội dung: nội dung giảng dạy, sự nhiệt tình, cách tổ chức, tương tác nhóm, thiết lộp mối quan hệ với sv, sự hướng dẫn, phương pháp kiểm tra, EX3, hệ thống bài tập, khối lượng công việc. Ngoài ra, cuối thang ĐG còn có một phần ĐG về hứng thú của SV và đặc điểm của khóa học. Thang ĐG này được dành cho việc sử dụng xếp hạng để ĐG quá trình, trong đó các dữ liệu thu thập được sử dụng để thực hiện các cải tiến trong giáng dạy và với mục đích chính trong việc ĐG quá trình phát triển GV.
ThS. Trần Đức Hiếu (Tạp chí Giáo dục)
